Maak van je eigen why een spannend verhaal – praktijkvoorbeeld

Moet ik ook een verhaal vertellen?

Elk jaar worden verhalen verteld in Friese huiskamers. Ik help een beetje mee met de organisatie van de Verhalenavond bij ons in Beetsterzwaag: op zoek naar vertellers, meedenken over praktische zaken en een workshop storytelling geven voor de vertellers. Omdat het niet ter sprake was gekomen en ik me niet wilde opdringen vroeg ik: ‘Ben ikzelf eigenlijk ook nog verteller, of is dat niet meer nodig?’

Vrij snel kwam het antwoord: ‘Tuurlijk Erik, ook jij vertelt!’

Oei. Ik had nog twee weken om iets te bedenken. Het thema was dit jaar: het vuur in mij.

Daar zat ik dan.

Wat is eigenlijk het vuur in mij?

En welk persoonlijk en waargebeurd verhaal maakt dat vuurtje duidelijk? Lastige vraag. Mij helpt het vaak om te associëren, in dit geval op het woord VUUR.

Waar word ik warm van?
Thuiskomen op een koude stormachtige herfstdag. Hmm, da’s geen verhaal.

Waarvan krijg ik een kleurtje?
Hmm, tja, dat vertel ik toch liever niet op een podium. 🙂

Wat doe ik het allerliefste?
Op een podium staan! En de zaal stil krijgen met een indringend verhaal. Aha. Daar is mijn idee! Ik kan vertellen dat ik mijn goed betaalde ict-baan heb verlaten voor een ongewisse toekomst als spreker en trainer. Ik werkte als ict-consultant en was niet meer echt gemotiveerd. Mijn leidinggevende had het in de gaten en stelde voor om even te wandelen door het stadspark. Na de nodige koetjes en kalfjes stelde hij een gevaarlijke vraag: ‘Erik, hoe gaat het met je?’ Dat is zo’n vraag waarbij je ‘Goed hoor’ kan zeggen, of… waarop je de waarheid vertelt. Ik koos voor het laatste en wist dat ik daarmee mijn schepen had verbrand. Zo begon mijn riskante reis waarbij ik het helemaal zelf moest zien te rooien.

Ik pakte pen en papier en begon een paar steekwoorden te kliederen.

• Toneel   – ik speelde amateurtoneel
• Willem de Ridder   – ik zag deze verhalenverteller en was direct verkocht
• Vertelkring   – ik werd lid van deze groep verhalenvertellers
• Workshop   – ik werd onverwacht gevraagd een workshop te geven, ik begreep niet waarom ik
• ZZP/KvK   – ik had de smaak te pakken en begon een eenmanszaak
• RDW/procedures/ongemotiveerd   – ik werkte als ambtenaar en vond dat na 4 jaar niet meer leuk
• Ernst in het park   – leidinggevende vroeg me: “Erik, hoe gaat het met je?”
• Outplacement, 7 maanden geld
• Antwerpen   – grote opdrachtgever – lees Hoe ik mezelf in de problemen blufte
• Schiphol   – grote opdrachtgever, succesverhaal van 45 minuten met honderden details erin
• Drama familiebedrijf   – vreselijke opdrachtgever die niet wilde betalen
• Corona
• Gelukt!

Wat een stom verhaal

Het was precies zoals het gegaan is, maar het werd een saaie opsomming van gebeurtenissen. Als ik dat zou vertellen, zou het publiek in slaap vallen. En de verhalenvertellers, die bij mij de workshop hadden gevolgd, zouden beslist denken: ‘is dit nou een professionele storyteller??’ En terecht!

Geef je verhaal een spanningsboog, Erik!

Okee, er moet wat aan dit verhaal verbouwd worden. Wat zeg ik ook alweer altijd tegen mijn cursisten?

‘Hou de inleiding kort en ga zo snel mogelijk naar het probleem’
Dat hele begin van toneel en vertelkring duurt veel te lang. Daar gebeurt niks spannends. Dat moet er óf uit, óf naar achteren. Ik koos ervoor om het te verschuiven naar een later moment in het verhaal, zodat de dip naar beneden zo snel mogelijk verteld wordt. Zo maak ik het publiek nieuwsgierig en wordt het boeiend.
Ik verschuif dit stukje informatie naar het gedeelte in het bos, als ik met Ernst in het park sta en hij me die ene vraag stelt. Dan laat ik expres een stilte vallen om zijn gevaarlijke vraag op me in te laten werken. Vervolgens stap ik uit het verhaal – ik doe letterlijk een stap opzij – en vertel de voorgeschiedenis. Deze methode heet stepping-in/stepping-out, ooit geleerd van Doug Stevenson. Daarna stap ik weer terug en ga verder waar we gebleven waren: ‘Daar staan we dan in het park. <pauze> Erik, hoe gaat het met je?’

‘Stel de oplossing uit’
In ruim anderhalf jaar moest ik me zien te bedruipen als zelfstandige storyteller. Daarna zou er geen salaris of uitkering meer binnenkomen. Die tijdsdruk ben ik gaan benadrukken in het verhaal. Een paar keer kwam het terug met als grande finale ‘Nog twee maanden geld, het werd nu écht spannend of het zou lukken’. Daarbij heb ik niet alleen die woorden gezegd, maar het was ook aan mijn lichaamstaal te zien – en daardoor te voelen – dat ik me echt zorgen maakte of het wel goed zou komen.

‘Teken je verhaal op de Storytelling Heartbeat Curve.’
De opbouw van het verhaal kun je heel mooi zien aan de hand van de curve. Die gaat vrij snel naar beneden naar het eerste probleem, om vervolgens langs meevallers en tegenvallers langzaam naar boven te klimmen. Na de climax duikt de curve terug naar de normaal-lijn voor de afloop van het verhaal. Met dit papier voor me heb ik het verhaal een paar keer verteld. In m’n eentje op mijn kantoor, hardop en staand. Zo ook alvast wat geëxperimenteerd met de plekken op het podium: waar vertel je welk stukje?

‘Beleef het verhaal opnieuw’
Dit zeg ik bij elke training. Ga terug naar het specifieke moment, zie de omgeving voor je, voel weer hoe het was. Als je dat kunt en durft, dan gaan je toehoorders het ook zien en voelen. Daarmee breng je je verhaal echt tot leven en gaat het publiek met je mee het verhaal in. Je leert het door het veel te doen, veel verhalen te vertellen. Doordat ik dit sinds 2006 doe, gaat het mij intussen gemakkelijk af.

Op de bewuste avond stond ik in die huiskamer met aandachtig publiek. Ik leefde me helemaal in. Mijn stem veranderde, net als mijn houding en gezichtsuitdrukking. Alles werd echt. Ik stond gewoon weer in het bos met mijn leidinggevende en hoorde hem zeggen: ‘En Erik, hoe gaat het eigenlijk met je?’

Heerlijk. Dit is mijn vuurtje.